Budget voor 2017 – Gemeenteraad Antwerpen

Geachte schepen,

Ik ga mij hier vandaag in commissie beperken tot de technische en financiële opmerkingen en vragen, de politiek commentaar en conclusies wat betreft de genomen beleidsopties mag u dan tijdens de gemeenteraadszitting volgende week verwachten.

° ° °

Financieel evenwicht

Schepen, U bent wettelijk verplicht om het budget in evenwicht te houden en dat geldt niet alleen voor begrotingsjaar 2017 maar ook voor de overige jaren van het meerjarige financiële beleidsplan. U doet dat, maar helaas is het op alle vlakken een hachelijk evenwicht.

Het resultaat op kasbasis gaat van meer dan 26 miljoen € in 2014 naar slechts 358.467 € in 2019. Het resultaat op kasbasis moet wettelijk gezien groter zijn dan 0, maar dat scheelt dus werkelijk zo goed als niks in vergelijking tot de grote van het stadsbudget.
(Resultaat op kasbasis = gecumuleerd budgettair resultaat (liquide middelen + geldbeleggingen <1j) – bestemde gelden)
De 26 miljoen van 2014 is nu halverwege de legislatuur al geslonken tot minder dan de helft, nl. 9.291.980 €. In 2019 zal het resultaat op kasbasis slechts 358.467 € bedragen, wat toch wel zeer weinig is voor courante uitgaven.
De Inspectie Financiën zegt hierover voor de zoveelste keer al ondertussen letterlijk: ”Niettegenstaande bovenstaande aangetoonde evenwichten, financiële en budgettaire voorzichtigheid geboden blijft om ook op lange termijn de financiële uitdagingen het hoofd te blijven bieden.”
De Inspectie Financiën is mijns inziens terecht zeer bezorgd.

Schepen, toen u 3 jaar geleden het stadsbudget in handen was er een autofinancieringsmarge van meer dan 91 miljoen € en tegen het eind van uw meerjarenplan, zal volgens schema M2 dat de staat van het financieel evenwicht aangeeft, er slechts een autofinancieringsmarge zijn van ongeveer 17 miljoen € (17.173.595 €)
(Autofinancieringsmarge = ontvangsten en uitgaven uit exploitatie om leningen te betalen – leningsuitgaven) Bruikbaar om zelf te financieren  of meer leningen af te betalen)
17 miljoen is erg weinig om iets mee te financieren of om nieuwe leningen voor investeringen aan te gaan. Bovendien duikt de autofinancieringsmarge in 2018 zelfs onder nul (-884.996 €).
De autofinancieringsmarge is weliswaar in het laatste jaar van de meerjarenplanning 2014-2019 groter of gelijk aan 0, zoals wettelijk vereist, maar dat is echt wel minimaal.
U plant bovendien om nog meer, nl. 926,5 miljoen €, aan leningen op te nemen. In budgetswijziging in juni dit jaar (2016) was dit nog begroot op 919 miljoen €. Dat wil dus zeggen 43,5 miljoen € bijkomende leningen die u opneemt in het meerjarenplan terwijl uw autofinancieringsmarge aanzienlijk daalt. En dit alles op de koop toe dan nog om het nieuwe ZNA Ziekenhuis te financieren. Onverantwoord als u het mij vraagt, maar daarop kom ik nog terug.

° ° °

Mijnheer de schepen,
U bent er op papier in geslaagd om de eindjes virtueel aan elkaar te knopen voor het budget van volgend jaar, maar onze stad verdient eigenlijk veel beter.
We moeten immers het hoofd bieden aan zeer zware uitdagingen in de toekomst. We kennen die vandaag al allemaal en zijn het dus aan de Antwerpenaar verplicht om nu reeds de nodige maatregelen te nemen voor de toekomst te verzekeren. Daarom kan ik het voorliggende budget 2017 en deze aanpassing van het meerjarenplan enkel klasseren als niet goed genoeg.

Personeels- en pensioenproblematiek

Heel wat financiële uitdagingen staan nu al met de voet tussen de deur, zoals de betaling van de pensioenen.
Zeker sinds de hervorming van oktober 2011 heeft dit een grote budgettaire impact op de financiën van onze stad, door de stijging van de patronale bijdrage en de responsabiliseringsbijdrage. Tussen 2014 en 2019 voor Antwerpen meer dan 200 miljoen € en voor de groep Antwerpen zelfs meer dan 400 miljoen €. We storten weliswaar meer dan de raming en/of de facturen zodat het reservefonds aandikt, maar het blijft wegen op onze stadsfinanciën.
Onder impuls van het Agentschap Binnenlands Bestuur gebeurt de rapportage over de pensioenproblematiek mits de aparte toelichting mbt de pensioenverplichtingen, maar het is niet omdat alles netjes geboekt en vermeld staat dat het ook goed is.
De pensioenfinanciering van het vast benoemd personeel en de financiering van de statutaire pensioenpools hebben een nefaste budgettaire impact. De stad ging daarom een groepsbrede personeelsbesparing doorvoeren om een vermindering te bekomen van 1.420 VTE tegen 2019.

• Kan de schepen een toelichting geven over de stand van zaken aangaande de geplande groepsbrede vermindering van het aantal VTE?
• Met hoeveel VTE verminderde het stadspersoneel van 2013 tot heden? Hoeveel VTE zijn er momenteel?
• Zal de vooropgestelde groepsbrede personeelsbesparing van 1.420 VTE gehaald worden tegen 2019?

Leningen aan derden

Qua financiële uitdagers spant schepen Duchateau natuurlijk de kroon met de OCMW financiën die jaar na jaar als een zwaard van Damocles boven de stadsfinanciën hangen, zeker gezien de zorgwekkende demografische evoluties in onze stad. De instroom van vluchtelingen en het aanzuigeffect dat onze stad heeft op vreemdelingen allerhande.
Bovendien staat de stad in voor de leningen die het OCMW aangaat ten gunste van ZNA en Zorgbedrijf.
Voor leningen aan gelieerde verenigingen is weliswaar het OCMW de eerste verantwoordelijke, maar de eindverantwoordelijkheid ligt bij de stad.

Leningen aan derden, zoals AG Stedelijk Onderwijs, daar kan ik nog bijkomen maar voor ZNA absoluut niet.
ZNA is een privaatrechtelijke OCMW-vereniging die onze stad opzadelt met aanzienlijk financiële risico’s terwijl zij juist werd opgericht als onafhankelijk bedrijf omdat eventuele verliezen de stad nooit meer zouden belasten. Deze operatie kostte de stad toen, in 2003 maar liefst 300 miljoen!
Ondertussen bestaat ZNA bestaat al meer dan een decennium. Het wordt nu wel hoog tijd dat ZNA kredietwaardig genoeg is om zonder tussenkomst van het OCMW (en dus in principe ook de stad) leningen te kunnen afsluiten voor de bouw van een nieuw ziekenhuis Cadix. Het feit dat de doorgeeflening hiervoor sinds 2017 in het meerjarenplan van de stad werd opgenomen verandert hier niets aan. De financiering van vervangingsinvesteringen van ZNA zit trouwens nog steeds in het meerjarenplan van het OCMW.
Wij hebben als gemeenteraad absoluut geen zicht op de investeringen of financiële planning van ZNA, terwijl het hier toch om aanzienlijke bedragen gaat.

• Waarom blijft het OCMW en de stadskas financiële risico’s opnemen voor ZNA?
• Wanneer krijgt de gemeenteraad inzage in de financiële planning van ZNA?
• Waarom zijn na 13 jaar is de financiële situatie van ZNA nog steeds onvoldoende om de eigen investeringen te dragen en zelf leningen aan te gaan voor toekomstprojecten en vervangingsinvesteringen?

Investeringen en realisatiegraad

We zijn nu halverwege de huidige legislatuur en het is duidelijk dat niet alle investeringen volledig gerealiseerd zullen kunnen worden voor 2019 omdat er te weinig personeel is, het personeel efficiënter dient ingezet te worden en u zelfs externe ondersteuning nodig heeft.

Er zijn verschillende opgestarte en geplande projecten, en daarvan zijn er een aantal voorafnames op de volgende legislatuur, zoals de renovatie van het stadhuis om er maar 1 te noemen.
Voor Oosterweel zijn er de ontwerpteksten van de nieuwe overeenkomsten mbt de aanleg van het stedelijk plein, de vergoeding van de stedenbouwkundige meerwaarde van het Mexico-eiland en de vergoeding voor het verplaatsen van nutsleidingen. Verder is er de heroriëntering van maar liefst 162,7 miljoen € naar enerzijds flankerende maatregelen en de overkapping van de ring, waarvan nu al 102,7 miljoen naar 2020-2025 verschoven werd.

De vergoedingen van het Vlaams Gewest tijdens de aanleg van Noorderlijn / Brabo II zou dienen als prefinanciering van de projecten van De Lijn, maar de terugbetaling is niet langer voorzien. Met andere woorden het is opnieuw een N-VA collega met name minister Ben Weyts die u in de steek laat door de afspraken niet na te komen.

Er is dit jaar ook ongeveer voor 95 miljoen € effectief uitgegeven van het investeringsbudget en voor ongeveer 109 miljoen aan bestelbons getekend, wat samen maakt dat er ongeveer 204 miljoen zal geïnvesteerd worden, maar het gebudgetteerde investeringsbudget bedraagt per jaar ongeveer 261 miljoen €, zodat er uit de feiten dus duidelijk blijkt dat er te hoog gebudgetteerd werd. Dit is nefast voor het budget. Zeker wanneer ik vaststel dat er zelfs een stijging naar 295 miljoen € per jaar voorzien wordt. Het is duidelijk dat dit niet gerealiseerd kan worden binnen de vooropgestelde timing.
De timing en de omvang moeten nochtans optimaal zijn om geen negatieve impact te hebben op de budgettaire ruimte voor exploitatie uitgaven en/of terugbetaling van schulden.

• Mijnheer de schepen, bent u van plan om uw huiswerk beter te maken dan wat nu al enkel jaren voorligt, en te zorgen dat het investeringsbudget realistisch bijgestuurd wordt?
• Kunnen wij een kortelings een hoogst noodzakelijke evaluatie verwachten van de investeringsprojecten en de realisatiegraad?
• Wat is de timing en wat zijn de gebudgetteerde bedragen van alle deze nieuwe initiatieven? En in het bijzonder de rennovatie van het stadhuis?
• Waarom werd er 102,7 miljoen € voor de aanleg van Oosterweel geheroriënteerd naar 2020-2025? We staan nú in de file en hopelijk in 2025 niet meer als het even kan!
• Wat gaat de schepen doen nu het Vlaams Gewest zijn verbintenissen niet nakomt?

° ° °

Demografie

Het financieel evenwicht van onze stad kent niet alleen uitdagingen aan de uitgave zijde. Ook de inkomsten staan onder druk door meerdere onzekerheden en vooral ook door de  demografische evoluties in onze stad.

De bevolking neemt toe, en hoe?! Wij verarmen aan snel tempo.
Het moet u toch alarmeren, mijnheer de schepen, dat het gemiddelde inkomen van de Antwerpenaar minder stijgt dan het Vlaams gemiddelde. Doordat het gemiddelde Antwerps inkomen sinds 2011 trager stijgt, namelijk maar half zo veel, als het Vlaams gemiddelde inkomen, vergroot de kloof met het Vlaams gemiddelde zienderogen.
(Straffer nog, in het budget krijgen we oude gegevens voorgeschoteld tot en met 2013. We zijn ondertussen eind 2016, mijnheer de schepen!
Maar zelfs uit die oude cijfers blijkt dat het gemiddelde inkomen van de Antwerpenaar tussen 1996 en 2013 minder stijgt dan in Vlaanderen.)
Mijnheer de schepen, als we er de recentste cijfers bijhalen (2015), zoals zou moeten bij een verantwoorde financiële planning, dan kan je vaststellen dat het gemiddeld inkomen per gezin in Antwerpen 27.173 € bedraagt terwijl dat voor een gemiddeld gezin in de provincie Antwerpen 33.499 € is. Maar liefst 23{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} meer!
En als we het Vlaams Gewest als referentie van 100 nemen voor de welvaartsindex, dan scoort de Antwerpenaar 84,19 terwijl de welvaartindex in de provincie Antwerpen 103,79 bedraagt.
Als je dat alles op grafiek ziet, dan gaan wij met onze stad aan snel tempo de dieperik in!

Meer mensen betekent meer uitgaven voor dienstverlening, meer arme mensen betekent bovendien ook nog eens minder inkomsten. Wij kunnen dat niet blijven betalen!
Er moeten dringend keuzes gemaakt worden, maar in het voorliggend budget en de aanpassing van het meerjarenplan is het ‘business as usual’.

Fiscale inkomsten en gemeentelijke fiscaliteit

Niet enkel door de demografische evolutie stellen er zich aanzienlijke financiële uitdagingen voor onze stadskas, maar er zijn ook een aantal opmerkelijke vaststellingen te maken wat de inkomsten van deze stad betreft.
Antwerpen heeft 8{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} aanvullende belasting op de personenbelasting, maar met de demografische problemen zoals ik ze al schetste en de daarbij horende problemen met het gemiddelde inkomen, stijgt deze inkomsten bron onvoldoende mee. Het stadsbestuur rekent op een jaarlijkse stijging van de aanvullende belasting op de personenbelasting van ongeveer 1,5{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} omdat de bevolking stijgt en omdat men er op rekent dat 60{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} hiervan werkt.

De overheid, en da’s dus ook uw partij N-VA op elk bestuursniveau, bespaart echter drastisch op de middelen voor deugdelijk lokaal beleid, dat de bevolkingsgroei in goede banen moet leiden en productief moet maken ten voordele van onze stad.
Mijnheer de schepen, uw partij collega N-VA minister van Financiën Johan Van Overtveldt heeft u op dit vlak lelijk in de buidel getast en uw plannen gedwarsboomd met de federale taxshift. De gevolgen van die taxshift veroorzaakt voor Antwerpen aanzienlijk minder inkomsten.

De taxshift heeft een negatieve impact op de aanvullende personenbelasting en zou zogezegd een positief effect moeten hebben op de werkgelegenheid, maar gezien de specificiteit van de Antwerpse arbeidsmarkt is er reden genoeg om daar eens groen om te lachen.
Om te beginnen is de werkloosheidsgraad in Antwerpen al hoger dan in andere Vlaamse centrumsteden. Aan het aantal vacatures zal het niet liggen, want die zijn er meer dan genoeg.
Maar zoals ik al zei schort er iets grondig aan de demografie in onze stad.
Hogeropgeleiden verlaten nog steeds massaal onze stad naar de randgemeenten en dus hebben we een oververtegenwoordiging aan laaggeschoolden bij onze werklozen en bijgevolg een moeilijker op te lossen soort werkloosheid. We hebben ook nog eens het hoogst aantal langdurig werklozen van Vlaanderen.
Ik moet er geen tekening bij maken zeker: de taxshift heeft enkel nadelige gevolgen voor de stadskas. We lopen tegen 2021, gecumuleerd, ongeveer 37 miljoen € (37.445.542 €) mis door de taxshift, bedankt N-VA!

• Mijnheer de schepen, misschien is het tijd om aan uw bevoegde N-VA collega’s op alle niveau’s duidelijk te maken dat een compensatie aan de orde is voor de toegebrachte schade?

Niet enkel deze op de harde realiteit gebaseerde ontvangsten zijn dus precair, maar in het budget zitten ook een aantal niet realistische ontvangsten, zoals de stijging van de retributies voor het plaatsen van parkeerverbodsborden met een half miljoen €.
Zo dienen GAS-boetes om gedrag bij te sturen en niet als inkomstenbron voor de stadskas, maar dat blijkt toch niet uit de budgetopmaak. Er wordt gerekend op een stijging van de inkomsten uit GAS-boetes met maar liefst 300.000 €.

• Denkt de schepen alle gebudgetteerde exploitatie ontvangsten in het kader van veiligheids- en samenlevingscontract te kunnen innen? Is dit realistisch?
• Zijn de inkomsten uit GAS-boetes realistisch ingeschat? Wanneer denkt de schepen dat deze GAS-boetes effect zullen ressorteren en dus zullen dalen omdat de Antwerpenaar zijn gedrag aanpast?

Inkomsten uit dotaties

De aanvullende personenbelasting behoort samen met de opcentiemen op de onroerende voorheffing en het Gemeentefonds tot de drie belangrijkste inkomstbronnen van het stadsbestuur.
Volgens de prognose van het Agentschap Binnenlands Bestuur  voor 2017 tot 2022 gaan we in de toekomst helaas ook minder gelden van het Gemeentefonds zullen krijgen dan waar we op gerekend hebben volgens de budgetswijziging van voor deze zomer. We zullen jaarlijks bijna 1 miljoen € minder ontvangen. En het is nog maar de vraag wat we in realiteit zullen ontvangen nu het Stedenfonds, de Vlaamse sectoriële subsidies en de Elia compensatie deel uitmaken van de dotatie van het Gemeentefonds.

• Kan de schepen bevestigen dat de aanvullende dotatie die we van het Gemeentefonds zullen ontvangen gelijk is aan de Vlaamse subsidies per sector vermeerdert met wat we kregen via het Stedenfonds?

Dividenden

Qua inkomsten uit dividenden valt het meteen op dat er geen letter te bespeuren is over water-link. Vorig jaar was water-link ov nog goed voor een dividend van 4.802.988 €, een concessie vergoeding van 7.874.009 € en een productievergoeding van 4.907.396 €. En dit jaar niks, nada, noppes, 0,0… zeer vreemd.
Dit maakt dat de ontvangsten uit financiële ontvangsten of dividenden maar liefst met 16.939.903 € daalt ten opzichte van budget 2016.

• Kan de schepen meer toelichting geven over de samenwerking met en de dividenden van water-link ov?

De invoering van vennootschapsbelasting op intercommunales heeft aanzienlijk gevolgen en raakt ook de dividenden die de stad nodig heeft om haar budget op peil te houden. Er wordt in het budget 2017 en in het bijzonder de aanpassing van de meerjarenplanning geen rekening gehouden met de verdere weerslag die dit zal hebben de komende jaren.

• Hoe houdt het stadsbestuur rekening met eventueel verminderde dividenden in de toekomst door de invoering van vennootschapsbelasting op intercommunales?

Valorisatie patrimonium

Het stadsbestuur rekent voor een sluitend budget op de valorisatie van een aantal onroerende goederen. Wat deze valorisaties van niet-financieel patrimonium betreft blijven er vragen over de timing en de hoogte van de verkoopopbrengsten, daarom zou het goed zijn als de schepen hieromtrent wat verduidelijkingen geeft. Deze valorisatie plannen dienen immers jaarlijks geëvalueerd te worden en dit is niet gebeurt.

• Welke verkopen zijn er door dit stadsbestuur tot op heden reeds gerealiseerd en tegen welke verkoopsprijzen? En welke onroerende goederen staan er momenteel nog te koop en wat zijn de vraagprijzen?
• Voor welke vraagprijs? En wat is voor elk van deze patrimoniumverkopen de geschatte timing?

° ° °

Verzelfstandige entiteiten stad en OCMW

Tot slot wil ik opmerken dat groepsstructuur van de stad en het OCMW nog steeds onvoldoende transparant en dus onvoldoende controleerbaar is voor gemeenteraadsleden. Onze stad telt nog steeds 5 autonome gemeentebedrijven naast het Havenbedrijf en 14 vzw’s om nog maar te zwijgen van alle OCMW-vzw’s.
Dit maakt dat de budgetten op groepsniveau nog steeds niet transparant zijn. Een simpel gemeenteraadslid als ik kan zijn controlebevoegdheid absoluut niet naar behoren uitoefenen.

Ook de terugstorting van de restmiddelen van de verzelfstandigde entiteiten sleep eindeloos aan. Dat noopt mij tot de retorische vraag of de onbestede delen van de stedelijke dotatie van 2014 ondertussen al teruggestort? We zijn al bijna 2016!
Mijnheer de schepen, U heeft onvoldoende grip op de autonome gemeentebedrijven en EVA-vzw’s (Extern Verzelfstandigde Agentschappen), laat staan op publiekrechtelijke OCMW-verenigingen, het Ziekenhuisnetwerk Antwerpen (ZNA) en de OCMW-vzw’s.

U hoort het ik heb vele vragen en bedenkingen bij het financieel beleid dat in onze stad gevoerd wordt. Er is alleszins nog meer dan voldoende marge om het realistischer, transparanter en dus performanter te maken.

Anke Van dermeersch
Gemeenteraadslid