Vandalisme en agressie in openbaar vervoer nemen weer fors toe: 12% gestegen op 1 jaar (2015-2016)

Fysieke agressie tegen reizigers De Lijn stijgt in 2016 met 41{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} (in Antwerpen stijging met 60{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d}): 9 op 10 feiten van agressie tegen reizigers in provincie AntwerpenUit een antwoord op een parlementaire vraag van Vlaams parlementslid Anke Van dermeersch blijkt dat het vandalisme en de agressie op het openbaar vervoer van De Lijn in 2016 opnieuw fors is toegenomen, met Antwerpen als koploper.

Daar waar in 2014 en 2015 nog een daling van het vandalisme ten opzichte van de voorgaande jaren kon worden genoteerd, is er in 2016 terug een flinke toename waar te nemen.

In 2016 werden immers 548 pv’s uitgeschreven voor vandalismefeiten door de diensten van De Lijn, een toename met 12{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} ten opzichte van het voorgaande jaar (2015: 481 vandalismefeiten / 2014: 493 vandalismefeiten).

 

Deze cijfers zijn bovendien een zware onderschatting van het reële aantal feiten aangezien enkel een pv opgesteld wordt door De Lijn indien de dader(s) op heterdaad betrapt wordt.

Daarenboven wordt er door De Lijn geen administratief pv opgesteld wanneer de politiediensten tussenkomen en een strafrechtelijk pv opstellen.

De meest voorkomende overtreding waarvoor De Lijn pv’s opstelt naar aanleiding van betrapping op heterdaad is het bevuilen van voertuigen: 275 van de 548 pv’s in 2016.

 

Het mag ook duidelijk zijn dat in de beteugeling van dit vandalisme het gerecht (ook hier) schromelijk in gebreke blijft. Uit het antwoord blijkt immers dat daar waar de daders geïdentificeerd worden en De Lijn zich burgerlijke partij stelt “het aantal zaken waarbij dit tot een gerechtelijk slot komt, uitermate beperkt is”. Van de 141.968 euro die door De Lijn aldus werd gevorderd in 2016 kon inderdaad maar 8.562 euro of 6{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} worden gerecupereerd.

De geleden schade loopt jaarlijks op: In 2016 141.970 euro, dus een stijging van 13{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} ten overstaande van 2015 (125.576 euro).

 

Naast vandalisme blijkt agressie evenwel nog veel forser te zijn toegenomen en is dit vooral een acuut probleem in Antwerpen.

Fysieke agressie tussen reizigers bij De Lijn deed zich in essentie in de provincie Antwerpen voor, dat in 2016 (jan-sept) goed was voor 88,76{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} van alle gevallen in heel Vlaanderen. In zijn geheel steeg deze agressiecategorie van 2015 (jan-sept) op 2016 (jan-sept) met niet minder dan 41{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d}; in Antwerpen was dat zelfs met 60,4{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d}. De verbale agressie tussen reizigers daalde daarentegen lichtjes. De verbale agressie tegen bestuurders van haar kant steeg lichtjes met 6,5{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d}.

 

Anke Van dermeersch: “Deze cijfers zijn echt alarmerend, zeker voor Antwerpen. Niet alleen stijgt de agressie fors, er grijpt ook duidelijk een verruwing van de incidenten plaats vermits fysieke agressie tussen reizigers fors stijgt. Het garanderen van de veiligheid op het openbaar vervoer is een fundamentele voorwaarde om het gevoel van onveiligheid bij de burgers weg te nemen. Vooral ouderen en vrouwen zijn het slachtoffer van feiten van agressie op het openbaar vervoer. Het Vlaams Belang pleit voor het oprichten van een BTT-brigade (Bus-Tram-Trein-brigade) bij de federale politie die de veiligheid moet verzekeren op het openbaar vervoer. De spectaculaire toename van agressie bij De Lijn brengt de kwaliteit van het openbaar vervoer als alternatief voor de auto ernstig in het gedrang.”

+ + +

Antwoord van Ben Weyts, Vlaams minister van mobiliteit, openbare werken, vlaamse rand, toerisme en dierenwelzijn

op vraag nr. 375 van 7 december 2016 van Anke Van dermeersch

De Lijn levert een maximale inspanning om de veiligheid van haar personeelsleden en reizigers te verhogen. De core business van De Lijn is het vervoeren van klanten, natuurlijk op een veilige manier.In de uitvoering van het sociaal veiligheidsplan en de extra initiatieven, streeft De Lijn niet enkel deze geïntegreerde, maar ook een integrale aanpak na. De Lijn heeft naast aandacht voor de preventie van incidenten eveneens oog voor de nazorg. Op deze manier werkt De Lijn evengoed aan de opvang van betrokken personeelsleden als het ‘normaliseren’ van de exploitatie voor de reizigers. Nul risico bestaat echter niet en dit kan De Lijn, gelet op de verwevenheid met de buurten waardoor bussen en trams rijden en waarin haar haltes zijn gelegen, ook nooit garanderen. Daarom zijn de driemaandelijkse analyses van de Veiligheidsmonitor van primordiaal belang aangezien deze het mogelijk maken de voorhanden zijnde veiligheidsmaatregelen flexibel en gericht in te zetten.De resultaten van de Veiligheidsmonitor maken duidelijk dat de sociale veiligheidsproblematiek zich concentreert in 1{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} van de buurten waar een OV-halte is gelegen. Dit wordt niet alleen vastgesteld in het huidige kwartaal, maar ook in de afgelopen kwartalen, waarvan een analyse voorhanden is. De stijging van het aantal geregistreerde incidenten, leidt daarbij niet tot een stijging van het aantal aandachtsbuurten, dat over de kwartalen heen vrij stabiel blijft (zie supra: 1{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d}). Alle veiligheidsverhogende maatregelen worden continu geëvalueerd in de stuurgroep “Veilig op Weg” met vertegenwoordigers van De Lijn, de syndicale organisaties, TreinTramBus (TTB), FBAA en VVSG.

Dit houdt in dat er in 99{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} van de buurten geen bijkomende veiligheidsmaatregelen nodig zijn en dat enkel in 1{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} van de buurten tijdelijk of permanent bijkomende veiligheidsmaatregelen van De Lijn moeten worden ingezet en/ of samenwerking met andere partners noodzakelijk is.De verhoogde registratie van meldingen in de Veiligheidsmonitor, verkregen door informatie-uitwisseling met de politiediensten, leidt tot een nog meer accurate analyse van de aandachtsbuurten en de fenomenen.

Naast aandacht voor organisatorische maatregelen (inzet lijncontrole, gemeenschapswachten, vooraan instappen, vereenvoudigen vervoersbewijzen, ….), werden verschillende (techno)preventieve maatregelen (camera’s, GPS, flexibel afsluitbare stuurpost, radio, …..) ingevoerd en is er voldoende aandacht voor de personele middelen (namelijk opleiding).

De verschillende veiligheidsmaatregelen zijn evenwichtig gespreid over de verschillende schakels (i.e. proactief, preventief, preparatie, repressie en nazorg) in de veiligheidsketens (integrale aanpak)

De Lijn draagt dan ook haar steentje bij in dit sociale veiligheidsdebat en onderneemt diverse maatregelen, maar wijst er op dat veiligheid de core business van de openbare ordediensten is en moet zijn. Een geïntegreerde aanpak van de problemen is noodzakelijk i.e. het afstemmen van projecten en het beleid op andere actoren (scholen, evenementenorganisatoren, politie, …).

De sociale veiligheidsthematiek betreft een maatschappelijk probleem, een sociaal fenomeen. De agressieproblemen die zich in de openbare ruimte manifesteren, vinden hun weerspiegeling in het openbaar vervoer, dat uiteindelijk een microkosmos van de openbare ruimte is.Het is zeer zelden 100{5a8ca0671fa48b7b0b3da73106a162f31624acb055d68eba393e0cab43ff1f3d} duidelijk dat een schade het resultaat is van vandalisme; de schade wordt dan geregistreerd als schade “door derden zonder tegenpartij”. Herstellingen (en dus ook de ervoor te berekenen herstellingskosten) gebeuren ook veelal gegroepeerd, d.w.z. dat meerdere schades aan bus of tram tegelijkertijd worden hersteld. De “afzonderlijke” herstelkost gaat zo vaak verloren.  Lang niet alle schades aan voertuigen zijn “aangericht”, laat staan “vandaliserend aangericht”. Een jaarlijkse groepering van vandalismeschade valt dan ook niet zinvol te maken.

In 2016 zijn er 84 schadedossiers rond vandalisme geregistreerd (data tot en met 20 december 2016). Dit is een lichte daling ten opzichte van 2015 (96) en is over de jaren heen nu een constante. De Lijn analyseert wel steeds schade per schade verzekeringstechnisch en in functie van preventie.

Een aandachtspunt hierbij is wel het subjectieve karakter van inschatting bij registratie en de dunne scheidingslijn tussen schade, ongeval, oorzaak, intentie en gevolg. Dit in combinatie met de onbekende factoren bij vlucht, maakt dat de cijfers met het nodige voorbehoud worden aangeleverd.Zie antwoord op de deelvraag 2.

De verbalisering wordt niet bijgehouden op een categorie “vandalisme”, maar op een detailniveau lager en in functie van de impact op de dienstverlening. Vanuit een ruime benadering zijn er 6 artikelen met vandalisme als raakvlak, waarbij Lijncontrole gemachtigd is te verbaliseren. Het betreft:

• Achterlaten of werpen van voorwerpen op sporen, in voertuigen, aan haltes of in openbare ruimtes van De Lijn.
• Bevuilen of oneigenlijk gebruik maken van infrastructuur, installaties of apparatuur van De Lijn.
• Beschadigen of ontregelen van infrastructuur, installaties of apparatuur van De Lijn.
• Bevuilen van voertuigen van De Lijn.
• De Lijnorde of rust van aanwezigen ernstig verstoren in voertuigen, aan haltes of in openbare ruimtes van De Lijn.
• Zich zonder toestemming toegang verschaffen tot dienstlokalen en doorgangen die voor het publiek zijn verboden.

Lijncontrole schreef in 2016 voor deze artikelen 548 pv’s uit voor administratieve boete (data tot en met 20 december 2016). Dit betekent een stijging ten aanzien van de twee voorgaande jaren, maar nog steeds een daling ten opzicht van de periode 2012 – 2013. De aantallen in tabelvorm:

 

2012	2013	2014	2015	2016
824	595	493	481	548

De lijncontroleurs schrijven alleen pv’s voor administratieve boete tegen personen die op heterdaad worden betrapt. Alle in de tabel in het antwoord op deelvraag vijf vermelde pv’s veronderstellen een betrapping op heterdaad. Indien het om een klacht tegen onbekenden gaat, wordt deze neergelegd bij de politie.     De eventueel door de politiediensten uitgeschreven pv’s bij betrapping dienen te worden opgevraagd via de geëigende weg. De Lijn beschikt niet over deze informatie. Vanwege het non bis in idem principe maakt Lijncontrole in deze gevallen geen administratief pv op naast het strafrechtelijk pv.

De daders kennen in het administratief recht een gelijke behandeling in vergelijking met gelijk welke overtreder. Dit vertrekt van een voorstel tot minnelijke regeling en gaat tot een inning onder dwangbevel. Strafrechtelijk stelt De Lijn zich burgerlijke partij voor opgelopen schade. Het aantal zaken waarbij dit tot een gerechtelijk slot komt, is uitermate beperkt.   Momenteel is er één gerechtelijke procedure lopende.

In 2016 is er als burgerlijke partij 8.562 euro gerecupereerd in dossiers vandalisme tegenover een gevorderd bedrag van 141.968 euro. Het financieel zwaartepunt ligt hierbij in West-Vlaanderen (kusttram – 70.670 euro) en Antwerpen (50.956 euro), gevolgd door Oost-Vlaanderen (12.184 euro), Limburg (6.522 euro) en Vlaams-Brabant (1.636 euro).In het merendeel van de dossiers staat De Lijn echter tegenover onbekenden of is het minnelijk overleg nog lopende. Schuilhuisjes e.a. halte-infrastructuur zijn eigendom van lokale besturen of reclame-agentschappen. De schadestatistieken dienen dan ook bij hen te worden opgevraagd. De Lijn komt niet tussen in de kosten voor de herstellingswerken van beschadigde schuilhuisjes en kan dan ook hierover geen gegevens verstrekken.Zoals vermeld in het antwoord op deelvraag 2, kan de totale kost niet worden aangegeven. In de dossiers waar De Lijn over voldoende informatie beschikt en burgerlijke-partijstelling dus mogelijk is, worden wel kostenramingen gemaakt. In 2015 was dit voor een bedrag van 125.576 euro. In 2016 liep dit op tot 141.970 euro.Op basis van de opgelegde boetes vormt het bevuilen van voertuigen (275 van de 548 pv’s) de meest voorkomende overtreding. Burgerlijk is dit het grootste aantal nog steeds haltepalen; financieel loopt de schade aan voertuigen in stelplaatsen het hoogst op.Zie antwoord op deelvraag 2. Herstellingen gebeuren veelal gegroepeerd, d.w.z. dat meerdere schades aan bus of tram tegelijkertijd worden hersteld.   Dergelijke groepering van de herstellingen heeft tot doel de werkorganisatie zo efficiënt mogelijk te houden en de immobilisatie van de voertuigen te beperken. De “afzonderlijke” hersteltijd per te herstellen onderdeel gaat zo verloren.In bijlage is per maand voor 2015 en 2016 tot KW3 en per entiteit, het aantal gemelde incidenten opgenomen:

• alle incidenten tegen reizigers (omvat ook de verbale agressie)
• alle incidenten verbale agressie tegen chauffeurs
• alle incidenten verbale agressie tegen reizigers De Lijn stelt door de gewijzigde omgevingscontext (meer bepaald de terreuraanslagen in Parijs en Brussel) een grotere bereidheid vast bij personeelsleden om incidenten aan ons te melden. Dit is zeker het geval in Antwerpen en meer bepaald in de premetrostations. De stijging van de meldingen door de metro-en voertuigassistenten hebben voornamelijk (quasi uitsluitend) te maken met minder intrusieve vormen van agressie of onveiligheidsgevoelens, namelijk verbale agressie (roepen en tieren) en aanwezigheden van hangdoelgroepen. De aangegeven aantallen van alle agressievormen waarbij “de reiziger het slachtoffer is”, weerspiegelen de meldingen rond hangdoelgroepen die zorgen voor een subjectief onveiligheidsgevoel bij reizigers en personeel.  In 2016 tot kwartaal 3 gaat het hier om 1297 genoteerde feiten rond hangdoelgroepen en in 2015 ging dit om 929 feiten voor een heel jaar.De Lijn kan zich alleen baseren op haar eigen gegevens en heeft geen verdere objectieve informatie van politie.
• bijlage

	2015												2016
	Januari	Februari	Maart	April	Mei	Juni	Juli	Augustus	September	Oktober	November	December	Januari	Februari	Maart	April	Mei	Juni	Juli	Augustus	September
Agressieincidenten: slachtoffer reiziger
Antwerpen	199	190	200	154	189	163	140	182	218	220	249	276	437	467	363	274	265	258	150	225	184
Oost-Vlaanderen	13	12	21	22	24	26	14	18	14	7	4	2	16	9	22	10	11	7	1	1	4
Vlaams-Brabant	9	8	8	4	6	7	6	6	6	5	11	10	14	7	8	8	5	5	4	14	7
Limburg	3	5	4	3	4	2	0	1	7	1	1	6	3	1	7	4	0	2	1	0	6
West-Vlaanderen	16	12	28	26	18	23	33	26	26	23	21	22	21	14	12	18	25	16	16	16	17
Verbale agressie: slachtoffer reiziger
Antwerpen	22	17	24	66	99	68	9	14	25	25	23	17	44	37	33	30	26	30	20	24	30
Oost-Vlaanderen	0	1	0	1	0	1	0	1	0	0	0	0	1	1	2	0	0	0	1	0	0
Vlaams-Brabant	1	0	1	2	1	1	1	0	0	0	0	1	2	0	2	1	0	0	0	1	0
Limburg	1	1	1	0	1	0	0	0	4	0	0	1	2	0	1	2	0	1	1	0	3
West-Vlaanderen	3	4	3	3	4	3	7	7	5	7	4	3	9	2	2	3	9	1	2	2	8
Verbale agressie: slachtoffer chauffeur
Antwerpen	27	30	34	26	18	34	45	28	30	46	36	38	32	42	44	45	35	36	44	30	44
Oost-Vlaanderen	18	5	18	12	12	19	14	13	16	30	13	18	14	8	26	11	11	11	16	11	8
Vlaams-Brabant	7	10	10	14	9	16	9	14	17	16	12	7	13	9	13	11	8	8	8	14	7
Limburg	20	13	15	13	14	13	5	13	27	9	24	14	22	11	15	18	11	19	6	10	15
West-Vlaanderen	13	17	17	15	15	7	14	16	14	18	21	21	18	13	14	19	15	11	11	19	10